Çalışan anneler dikkat! Süt izni kaç gün? İşveren ödemezse…

Türkiye Gazetesi Yazarı İsa Karataş, hem çalışıp evini geçindirmek durumunda olan hem de anne olan kadınların süt iznini işverenlerin uygulamamaları halinde ceza ödemeleri gerektiğini söyledi.

”Annelik, olağanüstü karşılıksız-şartsız sevgi ve fedakârlık timsalidir. Çalışan annelerin ise fedakârlığı fevkaladenin fevkindedir. İş Kanunumuzda çalışan anneleri rahatlatmak daha da önemlisi bebeğin sağlıklı büyümesi için süt izni düzenlemesine yer verilmiştir. Buna göre kadın işçilere bir yaşından küçük çocuklarını emzirmeleri için günde toplam bir buçuk saat süt izni verilmesi zorunlu bulunmaktadır.

İZNİN KULLANIMINI KADIN İŞÇİ BELİRLER 

Yasa koyucu süt iznine ait sürelerin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağını bizzat kadın işçinin inisiyatifine bırakmıştır. Bu nedenle kadın işçinin süt iznini ne zaman nasıl kullanacağını işverene bildirmesi gerekmektedir. Süt izninin bebeğin bir yaşını doldurmasına kadar verilmesi gerekmektedir. Bir yaşından sonra bu hak kendiliğinden sona erecektir. Kadın işçinin süt izninde bulunduğu esnada geçirdiği süreler aynen çalışılmış gibi sayılmaktadır. Diğer yandan işçilerin süt iznini toplamak suretiyle toplu kullanma talebinde bulunması bu uygulamanın özüne aykırıdır. Süt izini toplu olarak kullandırılması mümkün değildir.
 
YARIM ÇALIŞMA HALİNDE SÜT İZNİ VERİLMEZ

Doğum sonrası analık hâli izninin bitiminden itibaren çocuğunun bakımı ve yetiştirilmesi amacıyla ve çocuğun hayatta olması kaydıyla kadın işçi ile 3 yaşını doldurmamış çocuğu evlat edinen kadın veya erkek işçilere istekleri hâlinde; birinci doğumda 60 gün, ikinci doğumda 120 gün, üçüncü ve sonraki doğumlarda ise 180 gün süreyle haftalık çalışma süresinin yarısı kadar ücretsiz izin verilmektedir.
Çoğul doğum hâlinde ise bu sürelere ayrıca otuzar gün eklenmektedir. Çocuğun engelli doğması hâlinde ise bu süre 360 gün olarak uygulanmaktadır. Belirtilen bu sürelerde işveren kadın işçilere süt izni vermek zorunda değildir. Bu sürelerde süt izni kullanılamamaktadır.
 
SÜT İZNİ YASAL HAKTIR 

Süt izni yasadan kaynaklanan bir mazeret iznidir ve yasal haktır. Kural olarak da ücrete tabidir. Ancak ertelenmeme özelliği vardır ve sonradan kullanılamaz. Bu nedenle de doğduğu an kullanılması için işçi tarafından talep edilmesi gerekir.
Her ne kadar süt izni karşılığı ücret öngörülmemiş ise de işçiye verilmemesi hâlinde bağlanan cezai yaptırım gibi hukuki bir yaptırım da bağlanmalıdır. Bu minvalde Yargıtay kararlarında işçi süt izni olan günlük 1,5 saatlik zamanda çalışmış ise bunun karşılığı mesai yaptığından, fazla mesai olarak değerlendirilmeli ve fazla mesainin karşılığı ücret hesaplanıp hüküm altına alınması gerekti yönünde hüküm konulmuştur.

Süt izni ile ilgili olarak yine Yargıtay’ın 9. Hukuk Dairesinin 13.06.2016 tarih 2015/12878 Esas 2016/17527 Karar sayılı kararıyla, 4857 sayılı İş Kanunu’nun yer alan “İşçilerin gece çalışmaları yedi buçuk saati geçemez” hükmüne göre gece çalışmasının zamlı ücret üzerinden ödeneceği hususunda bir kanuni düzenleme bulunmamakla birlikte, anılan dairenin yerleşik içtihatları ile bu durum açıklığa kavuşturulmuş ve gece yapılan fazla çalışmaların zamlı ücret üzerinden ödenmesi gerektiği kabul olunmuştur. Süt izni konusunda da benzer yorum yapılmasının hakkaniyete ve Anayasa ve Kanun koyucunun amacına daha uygun olduğu değerlendirilmiştir.

Zikredilen kararda, aynen; “Yasa uyarınca kadın işçilere çocuklarını emzirmeleri için günde bir buçuk saat (aksi yönde ve fakat işçi lehine olmak üzere taraflar arasında süre düzenlemesi yapılabileceği gibi) süt izni verilmesi hususu işverenin inisiyatifinde olan bir durum olmayıp, İş Kanunu uyarınca da bu sürenin hangi saatler arasında ve kaça bölünerek kullanılacağının işçi tarafından belirleneceği hüküm altına alınmış olup, işçinin süt izni kullanması gerektiği hâlde bu iznin kullandırılmaması durumunda, kullandırılmayan sürenin tespiti ile %50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılması gerektiğinin kabulünün Anayasanın 50/2. maddesine ve amaçsal yorum benimsemek suretiyle 4857 sayılı kanunun ruhuna daha uygun düşeceği ” gerekçesiyle hükmün bozulmasına karar verilmiştir.

Netice itibarıyla istikrar kazanan yargı içtihatlarına göre süt izninin kullandırılmadığı hâllerde bu süreler tespit edilip %50 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapılarak ödenmesi gerekmektedir.
 
SÜT İZNİ VERMEYEN İŞYERİNE CEZA KESİLİR 

İş Kanununda işverenin işin düzenlenmesine ilişkin madde hükmüne aykırı hareket etmesi durumunda para cezası uygulanacağı düzenlemesi de getirilerek süt izni kullandırılması idari yaptırıma bağlanarak güvenceye alınmıştır.
Buna göre süt izni verilmeyen her bir kadın işçi için 2021 yılında işverene 3064 TL idari para cezası kesilecektir. Bu cezalar sabit olmayıp her sene yeniden değerleme oranı tutarında artırılmaktadır.