Çocuklar korkuyu sonradan öğrenmektedir. Ama vereceği tepkileri yaklaşık dört aylıkken belirtmeye başlar. Çocukların bu korkuları belli yaşlarda belli korkular olarak normaldir. Bu da onlara çevrelerine uyum sağlamayı ve başa çıkmayı öğretir. Sıcaktan korkan bir çocuk, tehlike olduğunu öğrenmiştir. Bu durumda hangi korkular normaldir? Çocuklar nelerden korkar? Çocukların korkularını yenmesi için ne yapmalı?

Korku duygusu, gerçek bir tehlike ya da tehlike olasılığının düşüncesinin uyandırması sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yaşamsal bir mekanizmadır ve aslında tüm duyguların ötesinde çok önemli bir yere sahiptir. Özellikle çocukların gelişimi için yadsınamaz bir yere sahip olan korku, tüm hayatı için zihninde yapması gerekenler ve yapmaması gerekenler olarak, dünyayı anlamlandırmasına ve şekil vermesine yardımcı olur. Korku duygusu çocuğun büyümesiyle şekillenir ve evrimleşir. Belli başlı korkular yerini alışkanlıklara, öğretilere ve deneyime bırakır. Zamanla görülen bu değişimde, çocuğun hayatının her dönemine özgü korkular bulunmaktadır. Bunlar normal karşılanan korkulardır. 

ÇOCUK KORKULARI NE ZAMAN BAŞLAR?

Çocuklarda korkunun başlaması uzmanlar tarafından yapılan bir araştırmayla, ortalama 4 aylıkken tepki vermesiyle gerçekleştiği öğrenildi. Çocuk iki yaşına kadar iki tür korkuyu baskın yaşadığını açıklayan psikologlar, bu türlerin en doğal korkular olduğunu da belirtti. Uzmanlar bunların ayrılık kaygısı ve yabancı kaygısı olduğunu öne sürdü.

Ayrılık Kaygısı: Çocukta 6 ila 8 aylıkken başlayan, 13-15. aylarda en üst seviyeye çıkan kaygı türüdür. Bu kaygı türünde 2 sonrasında da okula başlamak gibi “ayrılık” temasını gündeme getiren yaşam olaylarında tetiklenir ve gözlenebilir. 

Yabancı Kaygısı: Bebeğin yabancı kişilere karşı duyduğu korku türüdür. Birinci yılın ilk yarısında başlar ve 2 yaşına kadar yavaş yavaş azalarak kaybolur.

ÇOCUKLAR NELERDEN KORKAR?

Çocukların en yaygın korkuları arasında ayrılma ve yabancı kaygısının olmasıyla birlikte, bedensel zararlara karşı dürtülerinin oluşmasıyla ani ses, normal yaşantısı dışında karşılaşmadığı nesne veya canlılar, karanlık, uyku öncesi olarak belirtilmiştir. Bu tür korkular aslında deneyimlemediği durumlara karşı deneyim kazanmasıyla ortadan kalkmakta olduğu belirtildi. Bu durum bazında köpek sesinden korkan 9 yaşındaki bir çocuk, alıştıkça başını okşayıp köpek sevmeye başlayabilmektedir. Bunlar belirsizliğin açıklanmasıyla yenilen korku türlerindendir.

Okul öncesi dönemde, özellikle 2-5 yaşları arasında çocukların korkularında farklılaşma ve artmalar görülür. Bu yaştaki çocuklar için gerçek ve fantezi arasındaki ayrım her zaman belirgin değildir. Bu dönemde en sık rastlanan korkular arasında, hırsız, hayali yaratıklar, anne babadan ayrılma, karanlık, yalnız kalma, karanlık, yükseklik, asansörde kalma, kaybolma korkusu ve hayvanlardan korkma sayılabilir.

4-5 yaşları aralığındaki çocuklarda korkularında artmalar görülür. Meraklı olan çocuğun zihni gelişime açıktır ve hayal gücünün götürdüğü yere gider. Bu yaştaki çocuklar için gerçek ve fantezi arasındaki ayrım her zaman belirgin değildir. Bu dönemde en sık rastlanan korkular arasında, hırsız, hayali yaratıklar, anne babadan ayrılma, karanlık, yalnız kalma, karanlık, yükseklik, asansörde kalma, kaybolma korkusu ve hayvanlardan korkma sayılabilir. Bu tarz korkuları rüyasında gören çocuk anne ve babasıyla yatmak istediği görülmüştür. Anne babaların bu durum karşısında onu yanına almamalı, kızmamalıdır. Uzmanlar, bu durumu oldukça açık ve anlaşılır bir dille gerçek olmadıklarını, sakinleştirip o uyuyana kadar odasında kalacağını ama sonrasında kendi yatağına döneceğini bildirmelidir.

Anne –babaların bazı durumlar karşısında gösterdiği tepkiler de önemlidir. Çocuklar anne-babalarını örnek alarak etkilenebilirler. Bu şekilde bazı korkular öğrenilir.(Köpekten korkan annenin çocuğunu koruması için onu da köpeğe yaklaştırmaması gibi…)

Çocuklardaki korkular, çevresel etkenlerden de kaynaklanabilir. Çünkü diğer duygular gibi korku da deneyerek, tecrübe edilerek ortaya çıkmaktadır. Uzmanların verdikleri örneklerde bulunan anne babanın bağırmasıyla, çocuğun okulda bağıran öğretmenine karşı korku duygusu beslemesi deneyimlenmiş bir türdür. Öğretmeninin ona bağırdığını düşünüp, korkmaya başlayabilmektedir.

KORKAN ÇOCUĞA NE YAPMAMALI?

Psikolog ve pedagoglara en çok sorulan sorulardan biri olan bu başlık altında açıklama yapan uzmanlar, öncelikle asla ama asla diyerek altını çizdikleri vurgu ile çocukların korkularını yok saymaması, bastırmaması, asla küçümsememesi gerektiğini açıkladı. “Bunda korkacak ne var?” “Kaç kere söyledim sana bir şey yok sadece gök gürültüsü bu!” kullanılmaması gereken cümlelere örnek olarak verildi. Korkuyu hafifletmek amacıyla kendilerini yetersiz hissedecekleri ,“Erkek adam hiç korkar mı?”, “Sen artık kocaman oldun, abisin/ablasın” gibi söylemlerden kaçınılmalıdır ve çocuğun korku duyduğu objeye karşı zorlanmamalı, yargılanmamalı ve aşağılanmamalıdır.

ÇOCUKLARIN KORKULARINI YENMESİ İÇİN NE YAPMALI?

• Korkuların gelişim döneminde normal olup olmamasına bakılmalıdır.
• Korkunun ortaya çıkabileceği, çocuğun yaşadığı olaylara göz atılmalıdır.
• Korkuların hangi zamanlarda ya da durumlarda artıp artmadığını gözlemlenmelidir.
• Çocuğun korkusunu söylemesi için teşvik edilmeli ve yargılanmamalıdır. Korkusuyla ilgili konuşmaktan çekiniyorsa “kendini hazır hissettiğinde bunu benimle paylaşmanı, birlikte konuşmayı çok isterim” denmesi gerekmektedir.
• Anne baba tutumu gözden geçirilmeli, aşırı korumacı bir tutum söz konusu ise bu düzenlenmeli. Çocuğun dış dünyayı keşfetmesi, temas etmesinin önüne geçilmemeli.
• Anne ve baba çocukların korkularına anlayış göstermeli ve onların korkularını ciddiye almalıdır. Aksi takdirde çocuğunuzun size olan güven duygusunu sarsabilir ve çocuk “annem, babam beni anlamıyor, benim korkularımı önemsemiyor” duygusuna kapılabilir.
• Korkunun normal bir duygu olduğu, herkesin zaman zaman birtakım şeylerden korktuğu hatta kendi çocukluğundaki korkularına yönelik aştığı durumları açıklamalıdır. 
• Çevresinde onu koruyan kollayan tüm güvenlik unsurlarına vurgu yapılmalı. Tensel temasla birlikte “güvendesin, tehlike yok” mesajı iletilmelidir.
• Korktuğu unsurlarla ilgili olarak mantık çerçevesinde basit açıklamalar yapılabilir, bilgilendirebilir, birlikte yazılar okuyabilir, uzmanları dinlemesini sağlayabilirsiniz.
• Açıklamaları yaparken şarkı, hikaye ve görsel materyallerden yararlanılabilir.
• Küçük çocuklarda hayal gücünden yararlanarak hayali koruyucu bir süper kahraman ya da korkularını içine bırakabileceği hayali bir kutu korkularını azaltmasında yararlı olabilir.
• Yeterli ve doğru ilgi göstermek, şefkat göstermek ve fiziksel temas kurmak, korku verici durumlarda sakin ve pozitif şekilde model olmak çocukların korkularla baş edebilmelerine yardımcı olur.