Diyetisyen Selahattin Dönmez: Doğru planlanmamış diyetler sağlığı bozuyor!

Uzun süren sağlıksız diyet uygulamalarında, süre ve kalori kısıtlaması şiddetine bağlı olarak pek çok sorun görülür. Böyle durumlarda karşınıza çıkabilecek sorunlar ve alınacak önlemleri öğrenmek için uzman diyetisyen Selahattin Dönmez’den sağlıklı beslenme ile zayıflama sırları…

Zayıflama diyeti uygularken temel kural besin gruplarının çeşitliliğinin sağlanması ve öğün düzenidir. Gün içinde öğünlerde planlanan zayıflama diyetinde mutlaka süt ve süt ürünleri, sağlıklı hayvansal protein içeren besinler (kırmızı veya beyaz etler, yumurta), taze sebze ve meyveler, rafine olmayan tahıllar, baklagiller, kuru yemişler, tam yağlı süt ürünleri ve sağlıklı yağlardan mutlaka yeterli miktarlarda bulunması gerekmektedir. Zayıflama diyetlerinin kilo verme fazlalığına bağlı olarak uzun süre uygulanacağı ve hedef kiloya gelinceye kadar bir az yeme davranışı devamlılığının tedavinin temeli olacağı düşünüldüğünde sağlıksız diyetlerin zayıflamadan çok ciddi hastalıklara neden olabileceği gerçeği unutulmamalıdır. Uzman diyetisyen Selahattin Dönmez; uzun süren sağlıksız diyet uygulamalarında süre ve kalori kısıtlaması şiddetine bağlı olarak görülen sorunları şöyle sıralıyor:

1) ELEKTROLİT BOZUKLUĞU: Bu birçok doğru diyet uygulamayan obez bireylerde görülen ilk klinik tablodur. Serumda kalsiyum, magnezyum ve fosfor azalması, sodyumun artması gözlenir. Bu durum susuzluk hissinin azalması, vücutta ödem, kardiyolojik sorunlar, böbrek fonksiyonlarında bozulmaya kadar giden tabloların oluşmasını tetiklemektedir.

2) ADETTEN KESİLME VE MENSTUREL DEĞİŞİKLİKLER: Sağlıksız zayıflama diyetleri ile şiddetli kilo kaybı kilolu kadınlarda mensturel sorunların ortaya çıkmasını sağlamaktadır. Bunun nedeni üreme fonksiyonlarını salgılatıcı hormonların kaybolmasına neden olmasıdır.
3) TİROİT HORMON DENGESİZLİKLERİ: Uzun süren sağlıksız diyetlerle zayıflamaya çalışmak T3 sendromu dediğimiz tiroit uyarıcı hormon normalken T3 ve bazen de T4 düzeylerinde düşme ortaya çıkabilmektedir.
4) KEMİK MİNERAL YOĞUNLUĞU BOZULUR: Özellikle kalça ve lomber vertebra düzeyinde beslenme bozukluğuna bağlı olarak kemik mineral yoğunluğunda osteopeni veya osteoporoz varlığı ortaya çıkabilir.
5) KALP ATIMINDA ARTIŞ: Zayıflayayım derken yeterli besin almamaya bağlı olarak önemli EKG bulguları ile karşılaşılabilmektedir.
Kalp atım hızında artış veya aritmi görülebilen ciddi klinik bulgular olarak karşımıza çıkmaktadır.

6) MİNERALLERİN EKSİKLİKLERİ: Erkeklerde 1500, kadınlarda 1200 kaloriden daha az kalorili zayıflama diyetleri ile birçok vitamin ve minerallerin yetersizliği de kolayca kendini göstermektedir. Saçlarda dökülme, tırnaklarda kuruma ve şekil bozuklukları, deride kuruma, yorgunluk, isteksizlik, motivasyon kaybı, konsantrasyonda bozulma ve uyku düzeninde bozulma görülebilmektedir. Kansızlık, B 12 vitamini eksikliği en sık görülen sorunlardır. Bu nedenle dengeli zayıflama diyeti uygulansa dahi az kalori alımına bağlı olarak mutlaka bir multivitamin desteği kullanılmalıdır.
7) ŞEKERLİ BESİNLERE AŞIRI DUYARLILIK: Genelde en önemli sorun olan ve zayıflamanın ilk ayından sonra karşımıza çıkan durum tatlı isteğinde aşırı duyarlılık görülmesidir. Sürekli yasak yiyecekler, besin kısıtlaması, lezzetli besinlerden uzak hazırlanan zayıflama diyetleri beyin kimyasında değişimlere neden olarak şekere karşı isteğin şiddetli bir şekilde ortaya çıkmasını tetiklemektedir.
8) SAFRA KESESİ TAŞLARI: Özellikle 800 kalorinin altında uygulanan zayıflama diyetleri ile safra taşı oluşumu görülmektedir. Bu durum genelde zayıflama süreci bittikten aylar sonra kendini göstermektedir.

9) METABOLİZMANIN YAVAŞLAMASI: Sık dengeli olmayan diyet uygulaması, sürekli daha fazla zayıflama için şok diyetler uygulanması ve kasların kaybolması bazal metabolizmanın yavaşlamasına, ileriki zamanlarda da genel metabolizmanın bozulmasına zemin hazırlamaktadır. Genelde zayıflama diyetlerinin ortalama yüzde 30, açlık diyetlerinin ise yüzde 50 kadar bazal metabolizma hızında azalmaya neden olduğu bilinmektedir.
10) HDL AZALMAKTA, TRİGLİSERİT ARTMAKTADIR: Özellikle yüksek karbonhidrat içeren ve yetersiz protein, yağ içeren zayıflama diyetleri ile açlık trigliserit düzeyi artıp akut pankreatite neden olurken HDL yani iyi huylu kolesterolün azalmasını sağlamaktadır. Öğünlerde fazla karbonhidrat tüketimi depolanmış yağların oksidasyonunu yani yanmasını azaltmaktadır. 60-90 g karbonhidrat içeren dengeli diyetlerde kısa ve uzun sürede kilo kaybı daha etkili olmaktadır. Çok düşük karbonhidratlı diyetlerde, kas krampları, ishal, halsizlik, kaşıntı, ağız kokusu, baş ağrısı ve kabızlık görülmektedir.

TOK TUTAN DENGELİ DİYET
 

KAHVALTI:

• 1 dilim peynir (Üzerine çörek otu serpin)
• 1 adet yumurta
• 5-6 adet zeytin
• 1 ince dilim tam buğday ekmeği
• Bol biber, maydanoz

ÖĞLE:

• 3 köfte kadar yağsız kırmızı veya beyaz et
• 1 küçük tabak baklagil yemeği veya bulgur
• pilavı
• Salata (1 yemek kaşığı zeytinyağı, 1 tatlı kaşığı
• keten tohumu)

ARA:

• 1 dilim peynir
• 5 tam ceviz

AKŞAM:

• 1 tabak sebze yemeği (etli veya etsiz)
• 1 kase yoğurt
• 1 dilim tam buğday, çavdar veya yulaf ekmeği
• Salata (1 yemek kaşığı zeytinyağı, 1 tatlı kaşığı
• keten tohumu)

ARA:
Yarım muz, 1 elma veya 1 portakal